Toenemende krapte ICT markt leidt tot problemen voor werkgevers

De spanning op de ict-arbeidsmarkt loopt verder op. Begin 2019 is er zelfs sprake van een zeer krappe arbeidsmarkt. Geen enkele andere beroepsrichting kent zo’n sterke mate van krapte. Hoe krapper de arbeidsmarkt, hoe minder kortdurend werkzoekenden er beschikbaar zijn per openstaande vacature. Een zeer krappe arbeidsmarkt voor ict’ers betekent grote wervingsproblemen voor werkgevers, en dat brengt risico’s met zich mee.

Helft van de ict-vacatures volgens werkgevers moeilijk te vervullen

In 2017 en 2018 was meer dan 50% van de ict-vacatures moeilijk vervulbaar volgens hr-professionals. In 2016 was dit 36% en in 2015 was dit nog maar 31%. Ook hieruit blijkt een sterk toenemende krapte. Het cijfer komt overeen met onderzoek van UWV in 2017 onder werkgevers. Vanuit dit onderzoek blijkt dat 53% van de vacatures van bedrijven in de sector informatie en communicatie volgens werkgevers moeilijk vervulbaar is. Ict komt in alle sectoren voor. Vrijwel elke sector heeft dus te maken met wervingsproblemen. De sectoren informatie en communicatie, overheid, onderwijs en zakelijke dienstverlening hebben het vaakst moeite om ict-vacatures te vervullen.

Productie van IT-bedrijven in de knel

Aan het begin van 2019 geeft het merendeel van de werkgevers in de IT-dienstverlening aan belemmeringen in werkzaamheden te ondervinden als gevolg van personeelstekorten. Begin 2015 was dit nog maar 17%. Het aandeel werkgevers dat productie- belemmeringen ervaart door personeelstekort is in de IT-dienstverlening beduidend groter dan gemiddeld (18%). In tweede helft van 2017 is het percentage IT- werkgevers met ervaren productiebelemmeringen wel iets gedaald, waarna het in 2018 weer sterk steeg.

Mismatch: vraag en aanbod sluiten niet op elkaar aan

Vooral krapte ict in hbo-beroepen. De krapte in de ict komt met name tot uiting in een aantal specifieke hogere en wetenschappelijke ict-beroepen. Het gaat onder meer om software programmeurs in specifieke talen, testers en security-specialisten. Vooral hbo-vacatures zijn moeilijk te vervullen in de ict, blijkt uit een enquête onder hr-professionals. In 80% van alle moeilijk vervulbare ict-vacatures gaat het om hbo-functies. 14% betreft een wo- vacature. Slechts in 5% van de moeilijk vervulbare vacatures in de ict gaat het om mbo-functies.

Moeilijk vervulbare ict-vacatures

Hoger beroepsniveau            

• Programmeur ict (o.a. .NET, java, scripttalen, C, C#, PHP, sharepoint, cloud)
• Embedded software engineer; PLC-programmeur   
• Systeemontwerper en -programmeur; database- en applicatiebeheerder           
• BI-specialist, informatieanalist, data-scientist, businessanalist; specialist technische infrastructuur; adviseur crm/ erp           
• Webdeveloper; testdeveloper en -manager             
• Securityspecialist; adviseur interne controle en beveiliging informatievoorziening          

Wetenschappelijk beroepsniveau    

• Architect ict   
• Datawarehouse ontwikkelaar

Krapte iets sterker in midden en zuiden. Landelijk kent de ict-arbeidsmarkt een (zeer) krappe arbeidsmarkt.

Alle arbeidsmarktregio’s hebben een krappe ict-arbeidsmarkt. Er zijn 13 regio’s met een zeer krappe arbeidsmarkt, met name gelegen in het midden en zuiden van Nederland (denk aan de

regio’s Haaglanden, Groot Amsterdam, Midden- Utrecht en Zuidoost-Brabant). Hier is het voor werkgevers nóg lastiger om geschikte mensen te vinden dan in de andere regio’s.

Te weinig aanbod van (passende) kandidaten

Van alle werkgevers met moeilijk vervulbare vacatures in de sector informatie en communicatie (groot deel ict’ers), geeft 59% aan dat dit komt doordat sollicitanten niet over de juiste kwalificaties beschikken. Voor 46% van de werkgevers speelde te weinig reacties (ook) een rol. Er is soms wel aanbod, bijvoorbeeld vanuit de WW, maar dit sluit vaak niet goed aan bij de vraag van de werkgever. Voor een deel heeft dit te maken met opleidingsniveau: er bieden zich nog relatief veel ict’ers aan met een laag of maximaal mbo-2 opleidingsniveau, terwijl hier weinig vraag naar is. Het gaat in de ict dan ook om een kwalitatieve mismatch. De vraag naar ict kennis stijgt en verandert zeer snel. Denk aan ontwikkelingen in programmeertalen, cloud, data, security en Internet of Things. En hoewel het aantal afgestudeerde bachelor en master studenten informatica de laatste jaren stijgt, is dit nog onvoldoende om de gaten op te vullen. Bijkomend probleem: er is grote behoefte aan ict- docenten op hbo-instellingen en universiteiten. Deze docenten moeten zich permanent blijven ontwikkelen in de nieuwste technologieën zoals: artificial intelligence, big data en cybersecurity.

Oplossingen voor krapte

Bij moeilijk vervulbare vacatures handelen werkgevers op verschillende manieren. Zo zijn er ict-bedrijven die hun werving intensiveren: zoals het aanboren van andere (online) wervingskanalen (organiseren van speeddates), het benaderen van nog niet afgestudeerde studenten of het inhuren van intermediairs zoals headhunters. Een andere mogelijkheid is het aanpassen van de arbeidsvoorwaarden. Bekend is dat de loonontwikkeling van ict’ers de laatste jaren wat achterbleef ten opzichte van de jaren vóór de crisis. In 2017 en 2018 zitten de salarissen van bepaalde IT-professionals (o.a. data-scientists en security-specialisten) echter weer in de lift. Deze oplossingen blijken in de praktijk nog niet altijd voldoende om ict-vacatures te vervullen. Werkgevers, sectoren en overheid kunnen ook inzetten op structurele oplossingen. Deze vragen vaak wel meer investeringen in tijd en geld. Hieronder enkele voorbeelden die nu al worden toegepast:

• Omscholing werkzoekeneden;
• Inzetten van MBO-starters;
• ICT’ers buiten Nederland werven.

Werkgelegenheid: omvang en ontwikkeling

Twee op de drie ict’ers werkt buiten de sector informatie en communicatie. Gemiddeld over 2017 waren er 338 duizend werkzame ict’ers in Nederland. Dit is bijna 4% van het totaal aantal werkzame personen. Bijna 4 op de 10 ict’ers werkt binnen de sector informatie en communicatie, 64% werkt in andere sectoren (zakelijke en financiële dienstverlening, overheid, etc.).

Ontwikkeling werkgelegenheid ict

83% van ict’ers heeft beroep op hoog niveau. De beroepsgroep ict heeft geen beroepen op elementair of lager beroepsniveau. Circa 17% van de ict’ers heeft een baan op middelbaar beroepsniveau. Dit zijn bijvoorbeeld de gebruikersondersteuners ict. Het overgrote deel van de ict’ers heeft een baan op hoger tot wetenschappelijk niveau. Dit zijn 280 duizend werkenden in 2016/’17 (83%). Omvangrijke beroepen op dit beroepsniveau zijn bijvoorbeeld systeemanalisten- en beheerders, softwareontwikkelaars en -analisten en applicatieprogrammeurs.

Forse toename van software- en applicatieontwikkelaars

Tussen 2014 en 2017 (jaargemiddelden) groeide de beroepsgroep van ict’ers met 39 duizend personen naar een totaal van 338 duizend werkzame personen (+13%). In absolute aantallen zit de werkgelegenheids- groei met name in de groep software- en applicatieontwikkelaars: hier kwamen vanaf 2014 zo’n 26 duizend werkzame personen bij (+14%). Onder de data- en netwerkspecialisten steeg het aantal werkzame personen met 6 duizend (+10%). De groep gebruikersonder- steuners ict nam in omvang toe met 5 duizend  Voor de periode 2017-2022 wordt een jaarlijkse groei verwacht van 1,1% van het aantal ict’ers. In totaal gaat het om een uitbreiding van ruim 23.000 ict’ers in 6 jaar tijd.

Werkgelegenheid: kenmerken werkenden

Groei van 33 duizend werknemers en 6 duizend zelfstandigen. De beroepsrichting ict bestaat in 2017 uit 285 duizend werknemers, 84% van het totaal. Daarnaast werken er circa 53 duizend zelfstandigen (16%). De groep zelfstandigen bestaat voor het merendeel uit zzp’ers, namelijk 46 duizend. Tussen 2014 en 2017 kwamen er 33 duizend werknemers in de ict bij (+13%). In drie jaar tijd groeide het aantal zelfstandigen binnen de beroepsgroep ict met 6 duizend (+13%).

(Uitzicht op) vast contract is de norm

Van alle ict-werknemers heeft 86% een vast contract en slechts 14% een flexibel contract. Over alle beroepsrichtingen samen ligt het aandeel flexibele arbeidsrelaties bijna dubbel zo hoog (27%). Ict’ers met een flexibele contractvorm hebben bovendien ruim twee keer zo vaak dan gemiddeld een tijdelijk contract met uitzicht op vast (37%). Het aandeel flexwerkers binnen de ict-beroepsgroep met een oproepcontract is opvallend klein (12%).

8 op 10 ict’ers werkt minimaal 35 uur

In 2017 werkt 79% van de ict’ers in voltijd (35 uur per week of meer), gemiddeld is dit slechts 51%. Ongeveer 17% van de ict’ers werkt tussen de 20 en 35 uur en 4% minder dan 20 uur per week. Dit aandeel is laag, aangezien gemiddeld 19% van de werkzame personen een baan voor minder dan 20 uur in de week heeft. Dit heeft onder meer te maken met het lage aandeel vrouwen in de ict. Vrouwen werken vaker dan mannen in deeltijd.

Nauwelijks laagopgeleide ict’ers

Ongeveer 62% van de ict’ers heeft een hbo of universitair diploma. Dit is veel hoger dan gemiddeld (37%). Een derde van de beroepsgroep bestaat uit middelbaar opgeleiden. Slechts 5% van de ict beroepsgroep is laagopgeleid, tegenover gemiddeld 20%. Het valt op dat het aandeel laag en middelbaar opgeleide ict’ers (bij elkaar zo’n 37%) hoger ligt dan het aandeel lager en middelbare beroepen (de beroepsniveaus uit tabel op pagina 4). Kennelijk lukt het deze groep ict’ers – met aanvullende certificaten - om op een hoger niveau te werken.

Top 10 veel voorkomende ict-vacatures

Jan-mrt 2018, openstaande vacatures op werk.nl

1.   Webdeveloper

2.   Programmeur scripttalen

3.   Systeemontwikkelaar

4.   Programmeur .NET

5.   Servicedeskmedewerker ict

6.   Tester ict

7.   Systeembeheerder

8.   Programmeur Java

9.   Specialist/architect technische infrastructuur

10.   Adviseur ict

Meer dan 53 duizend ict-vacatures

In totaal ontstonden er in 2017 ruim 53 duizend ict-vacatures. De helft van dit aantal betreft vacatures voor software- en applicatieontwikkelaars en bijna 30% databank- en netwerk- specialisten. Gemiddeld per kwartaal ontstonden er in 2017 ruim 13.300 nieuwe vacatures. Dit is een stijging van ruim 5% ten opzichte van 2016. Het aantal vacatures is een indicator van de vraag in de ict. Echter, de vacaturemarkt is hoogst- waarschijnlijk een onderschatting van de reële vraag naar ict-personeel. Zo zijn er signalen uit de praktijk dat werkgevers (vanwege de krapte) geen formele vacatures meer uitzetten, maar direct andere wegen bewandelen om mensen te vinden (denk aan: werving in het buitenland, inzet headhunters etc.). Ook zijn er geluiden dat werkgevers bijvoorbeeld maar één vacature voor programmeur op de bedrijfswebsite zetten, maar er in werkelijkheid – als zich er meer zouden melden – meerdere tegelijkertijd aannemen.

Trends, kansen en bedreigingen: ict groeit

Ict vervult een zeer belangrijke rol in de Nederlandse economie. UWV verwacht in 2018 een omzetgroei van zo’n 6% voor de sector informatie en communicatie. Ook verschillende banken gaan uit van een forse volumegroei in de ict in 2018 (4 à 5%). Ict profiteert van de toegenomen investeringsbereidheid van bedrijven. Specifieke branches met groeikansen die worden genoemd zijn: Software (onder andere gedreven door Cloud computing), Data analytics, Security, Virtualisatie en Internet of Things. Wel remt het tekort aan geschikt ict-personeel de verdere groei van de IT-dienstverlening (zie p. 1).

Cybersecurity: bedreiging en kans

Door het toenemend aantal bedreigingen en een steeds complexer wordende IT-infrastructuur neemt het belang van security in de ict toe. Voor veel sectoren is cybercrime een nieuw bedrijfsrisico. Aan de andere kant levert het kansen op voor IT-bedrijven.

Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)

Ook de bescherming van gegevens (privacy) wordt steeds belangrijker voor bedrijven. Vanaf mei 2018 geldt de nieuwe Europese privacywet Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Deze wet stelt strenge eisen aan bedrijven wat betreft het verwerken van persoonsgegevens. Een van de verplichtingen is het aanstellen van een Data Protection Officer, ofwel een Functionaris Gegevensbescherming.

Digitale transformatie

Digitalisering is een belangrijke ontwikkeling die ten grondslag ligt aan de groei van ict. Bij de overheid en in de financiële sector worden klantprocessen in sterke mate gedigitaliseerd. Maar ook in andere sectoren – zoals de industrie en logistiek - wordt ict steeds belangrijker omdat processen gedigitaliseerd en gerobotiseerd worden. In 2016 was 21% van de werkzame beroepsbevolking (meer dan 1,5 miljoen Nederlanders) voor het uitvoeren van de primaire taak voor meer dan 50% van hun werktijd afhankelijk van ict. In 2013 lag dit percentage nog ongeveer 4%-punt lager.

Opkomst circulaire economie

Internet heeft de potentie om de opkomst van de ’circulaire economie’ te versnellen. Zo verschijnen er steeds meer digitale platformen waar het delen (van huizen, auto’s, etc.) wordt gestimuleerd (deeleconomie).

IT-verdienstelijking

Veel organisaties besteden IT uit vanwege het hoge innovatietempo. Bedrijven nemen steeds vaker diensten af in plaats van IT-producten. IT als dienst wordt dan op afstand (vanuit een datacenter) geleverd, waardoor er minder personeel op locatie nodig is voor onderhoud. De opkomst van de cloud speelt hierbij een cruciale rol. De inzet van traditionele dienstverlening, zoals consultants op locatie, neemt af.

Veel minder WW-uitkeringen voor ict’ers

Tussen 2014 en 2017 is het aantal nieuwe WW- uitkeringen van ict’ers sterk gedaald. De jaarlijkse instroom in de WW ligt in 2017 (met bijna 7.800 WW-uitkeringen) circa 22% lager dan in 2014. Per maart 2018 zijn er bijna 6.900 lopende WW- uitkeringen voor ict’ers, dit is 2% van het totaal aantal lopende WW-uitkeringen. Hiermee is de ict beroepsgroep ondervertegenwoordigd in de WW. In de werkgelegenheid neemt de beroepsgroep immers circa 4% in van het totaal.

• Zo’n 39% van de WW-uitkeringen wordt verstrekt aan ict’ers van 55 jaar of ouder. In 2014 was dit nog een percentage van 31%. In de WW ligt het aandeel 55-plussers veel hoger dan in de werkgelegenheid (14% in 2017);
• Circa 17% van de nieuwe WW-uitkeringen voor ict’ers gaat naar laagopgeleiden. Dit is een hoog aandeel in vergelijking met hun aandeel in de werkgelegenheid (5% in 2017). Zij hebben geen formele ict-opleiding afgerond, maar uit de UWV-gegevens blijkt wel dat veel van deze WW’ers een mbo-cursus (certificaat) in de ict hebben behaald (veelal ict-beheer). Ook middelbaar opgeleide ict’ers zijn wat oververtegenwoordigd in de WW.

Kansen voor werkzoekenden

Hoogopgeleide ict’er heeft de beste baankansen. De kansen voor werkzoekenden in de ict zijn het beste voor hbo’ers en wo’ers. Op dit niveau zijn er de eerder genoemde beroepen met moeilijk vervulbare vacatures, die zeer goede kansen bieden aan werkzoekenden. Het gaat dan om verschillende soorten programmeurs, beheerders, dataspecialisten en securityspecialisten. In deze beroepen is er nauwelijks concurrentie onder werkzoekenden. Met de toenemende krapte in de ict, nemen de baankansen alsmaar toe. Om aan het werk te komen is het echter wel van belang dat het kennisniveau van de sollicitant up-to-date is. Beroepen in de ict op hoger niveau die geen krappe arbeidsmarkt hebben, maar toch voldoende kansen bieden, zijn bijvoorbeeld: webmaster, functioneel beheerder, informatiemanager ict en adviseur ict.

Mbo-beroepen in ict: vooral kansen voor mbo-4

In de zoektocht van werkgevers om de tekorten te lijf te gaan, ontstaan er ook steeds meer kansen voor mbo-opgeleiden binnen de krapteberoepen op hbo/wo-niveau. Een (korte) opleiding en begeleiding is dan vaak wel noodzakelijk. Maar ook binnen de mbo-beroepen zelf nemen de kansen op werk in de ict wat toe. Zo nam het aantal ontstane ict-vacatures op het middelbare beroepsniveau tussen 2016 en 2017 toe met bijna 1.000 (+6%). Dit is ruim een derde van het totaal aantal ict-vacatures dat er dat jaar bijkwam. De grootste vraagstijging deed zich voor bij: servicedeskmedewerkers ict, programmeurs Java (middelbaar), webdevelopers (middelbaar) en netwerkbeheerders (middelbaar). Duidelijk is wel dat er verschillen zijn tussen de mbo-niveaus. De kansen op mbo-4 zijn bijvoorbeeld beter dan die op mbo-2. Volgens sommige onderzoekers zijn de lagere mbo-beroepen in de ict gevoelig om zelf weg geautomatiseerd te worden. SBB typeert de toekomstige arbeids- marktkansen voor afgestudeerde ‘ict-beheerders’ (mbo-4) als voldoende en die voor afstudeerders vanuit de opleiding ‘medewerker ict’ (mbo-2) als gering. Alleen de mbo-4 kwalificatie Gamedeveloper biedt matige baankansen. Deze opleiding is in populariteit toegenomen, terwijl het aantal beschikbare vacatures beperkt is.

Niet elke werkzoekende ict’er vindt gemakkelijk een baan

Ondanks de tekorten zijn er nog steeds relatief veel werkzoekende ict’ers met een WW-uitkering.

• Vanuit de WW is het lastig voor ict’ers van 55 jaar of ouder om werk te vinden: nog geen 3 op de 10 vindt binnen 12 maanden na ingang van de uitkering een baan. Ter vergelijking: onder ict’ers van 25 tot 35 is dit bijna 8 op de 10. Overigens zien we deze grote verschillen tussen de leeftijden ook bij veel andere beroepsrichtingen. (Bron: UWV)
• Ook laagopgeleide ict’ers komen vanuit de WW minder vaak binnen 12 maanden aan het werk dan middelbaar en hoger opgeleiden.

Maar er is ook een grote groep van middelbaar en hoger opgeleide ict’ers die niet snel vanuit de WW werk vindt. Zoals gezegd tekent zich in de ict een duidelijke kwalitatieve mismatch af. De vereiste kennis in de ict is vaak heel specifiek en moet up-to-date zijn. Vaak zijn technische vaardigheden nodig om systemen van binnenuit te begrijpen. Daarnaast is er in toenemende mate ook behoefte aan mensen met inzicht in bedrijfsprocessen en communicatieve vaardigheden, die klantwensen kunnen vertalen naar ict. Van ict’ers wordt verwacht dat zij zich kunnen aanpassen aan de snel veranderende markt en dat ze hun kennisniveau continu – middels certificaten – op peil houden. Wellicht heeft een groep werkzoekenden verouderde certificeringen/ opleidingen of werkervaring. Of speelt dat zij (of vanuit de perceptie van werkgevers) niet meer ‘schoolbaar’ zijn.

Heb je een vraag over deze informatie, of wil je meer weten over het inhuren van een ICT'er of detachering?

Neem contact op via 020-7370695 met Jordy Smit of één van onze andere medewerkers. Je kunt ook het contactformulier invullen, dan nemen wij contact met jou op. Het volledige onderzoek van het UWV lees je via deze link.

Andere interessante artikelen over het inhuren van ICT professionals of detachering

• Artikel 1: Alles wat je moet weten over detachering. Het artikel lees je hier.
• Artikel 2: Tijdelijk ICT personeel inhuren middels detachering? Hoe werkt dat precies?Lees het artikel hier.